Stratejik öneme sahip bor, Türkiye’nin sahip olduğu en önemli madenlerden biridir. Meslek hayatımın büyük bölümünü bor aramaları ile geçirdiğimden en azından birkaç bölüm bor ile ilgili bilgiler yazmaya çalışacağım.
Bor periyodik tabloda B simgesi ile gösterilen, atom numarası 5,atom ağırlığı 10.81 olan metalle ametal arası yarı iletken özelliğe sahip bir elementtir. Bor tabiatta hiçbir zaman serbest halde bulunmaz. Doğada 230 çeşit bor minerali olduğu bilinmektedir.
Çeşitli metal veya ametal elementlerle yaptığı bileşiklerin gösterdiği farklı özellikler, endüstride birçok bor bileşiğinin kullanılmasına olanak sağlamaktadır. Bor, bileşiklerinde metal dışı bileşikler gibi davranır, ,farklı olarak saf bor, karbon gibi elektrik iletkenidir. Kristalize bor görünüm ve optik özellikleri açısından elmasa benzer ve neredeyse elmas kadar serttir.
Türkiye ‘de borun tarihçesi, Türkiye.’de bor cevherlerinin varlığının bilinmesi Romalılara kadar uzanmakta ise de ilk verimli bor madenciliğine 1861 yılında Balıkesir-Susurluk- Sultançayırı pandermit yataklarında Fransız ‘’Companie Industriel Des Mazures’’ firması tarafından başlanmış, daha sonra 1887 yılında İngiliz-İtalyan ortak şirketi ‘’Cove-Hanson’’tarafından sürdürülmüştür. Türkıye’de 1930 lu yıllara kadar gerek Osmanlı dönemi gerekse Cumhuriyet döneminde doğal kaynakların tespitine yönelik bilimsel çalışmaların yapıldığını söylemek olanaklı değildir.1970 li yıllara kadar Türkiye’de bor cevheri üretim ve ihracatı büyük oranda İngiliz kökenli Boraks Consolidated limited şirketinin elinde ve kontrolünde kalmıştır. Ancak, Türkiye’de bor cevherlerinin dünya piyasasındaki gerçek değerine ulaşabilmesi amacıyla 1978 yılında bor cevherleri 2172 sayılı kanunla devletleştirilmiş ve böylece dünyada en büyük bor üreticileri ABD’de US Borax inc.ile Türkiye’de Eti Holding Anonim Şirketi olmuştur.
Türkiye ‘de borun tarihçesi, Türkiye.’de bor cevherlerinin varlığının bilinmesi Romalılara kadar uzanmakta ise de ilk verimli bor madenciliğine 1861 yılında Balıkesir-Susurluk- Sultançayırı pandermit yataklarında Fransız ‘’Companie Industriel Des Mazures’’ firması tarafından başlanmış, daha sonra 1887 yılında İngiliz-İtalyan ortak şirketi ‘’Cove-Hanson’’tarafından sürdürülmüştür. Türkıye’de 1930 lu yıllara kadar gerek Osmanlı dönemi gerekse Cumhuriyet döneminde doğal kaynakların tespitine yönelik bilimsel çalışmaların yapıldığını söylemek olanaklı değildir.1970 li yıllara kadar Türkiye’de bor cevheri üretim ve ihracatı büyük oranda İngiliz kökenli Boraks Consolidated limited şirketinin elinde ve kontrolünde kalmıştır. Ancak, Türkiye’de bor cevherlerinin dünya piyasasındaki gerçek değerine ulaşabilmesi amacıyla 1978 yılında bor cevherleri 2172 sayılı kanunla devletleştirilmiş ve böylece dünyada en büyük bor üreticileri ABD’de US Borax inc.ile Türkiye’de Eti Holding Anonim Şirketi olmuştur.
Mustafa KARAAĞAÇLI
Jeoloji Mühendisi
