Edirne İli Damızlık Koyun ve Keçi Yetiştiricileri Birliği, 2025 yılı sektör sorunları ve çözüm önerileri raporunu paylaştı.
Birliğin, maddeler halinde paylaştığı sorun ve çözüm önerileri şöyle:
1. SORUN:
İklim değişikliği ve arz daralması nedeniyle et fiyatlarındaki artış
Küresel ölçekte yaşanan iklim değişiklikleri ve üretim maliyetlerinin artmasına bağlı olarak, et arzı azalmakta ve fiyatlar yükselmektedir. 2024 yılında Türkiye'de kırmızı et fiyatları %75'in üzerinde artmıştır. Özellikle büyükbaş hayvancılığın yem ve mera ihtiyacına duyarlılığı göz önüne alındığında, küçükbaş hayvancılık daha sürdürülebilir bir alternatif olarak öne çıkmaktadır. Türkiye coğrafyası ve iklim koşulları küçükbaş hayvancılığa son derece uygundur. Ancak küçükbaş hayvan eti tüketimi, toplam kırmızı et tüketiminin yalnızca %10-15’i civarındadır. Bu oran oldukça düşüktür ve ülkemizin et açığını kapatmada küçükbaş hayvan etinin daha fazla rol alması gerekmektedir.
ÇÖZÜM ÖNERİSİ:
Küçükbaş hayvan eti tüketiminin artırılmasına yönelik ulusal çapta tanıtım kampanyaları düzenlenmelidir.
İletişim kanalları ve sosyal medya aracılığıyla kamuoyu bilinçlendirilmeli, küçükbaş etinin besin değeri ve ekonomik katkısı vurgulanmalıdır.
Kamu kurumlarının yemekhaneleri, okul yemekhaneleri ve toplu tüketim noktalarında küçükbaş hayvan eti kullanım oranı artırılmalı, devlet ihalelerinde bu et türüne öncelik verilmelidir.
Et ve Süt Kurumu gibi kamu kuruluşlarının alım politikaları gözden geçirilmeli, küçükbaş etine alım garantisi verilmelidir.
2. SORUN:
Küçük aile işletmelerinin krediye erişimde yaşadığı zorluklar
Küçükbaş hayvancılık genellikle ekilebilir alanı sınırlı olan, kırsalda yaşayan ailelerin geçim kaynağıdır. Ancak bu işletmelerin yatırım ve işletme kredilerine ulaşımında ciddi engeller bulunmaktadır. 2024 yılı itibarıyla tarım kredi başvurularının %40’ı teminat eksikliği nedeniyle reddedilmiştir. Özellikle Ziraat Bankası ve Tarım ve Orman Bakanlığı arasında koordinasyon eksikliği, kredi kullandırımında hedef kitle dışına çıkılmasına neden olmaktadır.
ÇÖZÜM ÖNERİSİ:
Hali hazırda aktif üretim yapan işletmelere kredi tahsisinde öncelik tanınmalıdır.
Yatırım kredilerinde üreticinin koyması gereken özkaynak oranı %10’un altına çekilmelidir (mevcut durumda bu oran çoğu zaman %20-30 arasındadır).
Kredi limitleri güncel hayvan alım maliyetlerine göre yeniden düzenlenmelidir. Örneğin; 2024’te damızlık bir küçükbaş hayvanın fiyatı ortalama 8.000-12.000 TL arasındadır.
Teminat sorunu yaşayan yetiştiricilere bireysel kefalet sistemi veya kooperatif teminatı gibi alternatifler sunulmalıdır.
Kredi tahsis süreçlerinde teknik personel denetimi artırılarak gerçekten üretim yapan işletmelere yönlendirme yapılmalıdır.
3. SORUN:
Desteklemelerden yapılan aşılama ve küpeleme kesintileri
Üretici desteklemeleri kapsamında yapılan aşılama ve küpeleme masrafları, çoğu zaman destekleme tutarlarını aşmakta, hatta üreticinin hiçbir destek alamamasına yol açmaktadır. Ayrıca, tanımlama araçları (kulak küpeleri) hem maliyet hem de uygulama hataları nedeniyle sektörde sıkıntı yaratmaktadır. Birim yavru desteğinden hem ana hem de yavru için kesinti yapılması, üreticinin destekten elde ettiği kazancı neredeyse sıfırlamaktadır.
ÇÖZÜM ÖNERİSİ:
Aşılama ve küpeleme bedelleri, destekleme tutarlarından düşülmek yerine ayrı bir kalemden finanse edilmelidir.
Küpeleme sistemi, hayvan refahını ve izlenebilirliği esas alacak şekilde yeniden modellenmelidir.
Kesime gidecek hayvanlarda farklı bir küpeleme ve kayıt sistemi uygulanmalı, maliyet azaltılmalıdır.
Aksi halde, üreticiler aşılama ve kayıt dışılıktan kaçınacak, bu da hastalık kontrolü ve sürü yönetimini zorlaştıracaktır.
4. SORUN:
Orman arazilerinde bulunan küçükbaş işletmelerinin kapatılma riski
Özellikle Trakya ve Ege bölgelerinde, uzun süredir faaliyet gösteren bazı küçükbaş işletmeleri, orman arazisi içinde yer aldığı gerekçesiyle kapatılmak istenmektedir. Bu durum, sektörde üretim kaybına neden olmaktadır. Oysa bu işletmelerin orman yangınlarının önlenmesinde etkin rol oynadığı, bilimsel olarak da kanıtlanmıştır. Koyun ve keçiler, orman altı ot örtüsünü tüketerek yangın riskini azaltmaktadır.
ÇÖZÜM ÖNERİSİ:
Orman arazilerinde yer alan küçükbaş işletmelerine, kalıcı yapı inşa etmemek kaydıyla faaliyete devam etme izni verilmelidir.
Bu işletmelerin orman ekosistemine olan katkıları göz önünde bulundurularak mevzuat düzenlemeleri yapılmalıdır.
Dünya genelinde orman yangınlarının önlenmesinde keçi otlatması bir yöntem olarak uygulanmaktadır; bu bilinçle hareket edilmelidir.
5. SORUN:
Meraların amacı dışında kullanımı ve enerji/maden projelerinin tahribatı
Türkiye’de son yıllarda meraların amaç dışı kullanımı artmaktadır. RES, GES, kömür ve maden işletmeleri, mera alanlarının fiziksel ve ekolojik tahribatına yol açmaktadır. 2002 yılında 14,6 milyon hektar olan mera alanı, 2023 itibarıyla 11,7 milyon hektara düşmüştür. İklim değişikliği nedeniyle meraların verimi azalırken, alan kaybı da hayvancılığı doğrudan etkilemektedir.
ÇÖZÜM ÖNERİSİ:
Enerji ve maden projeleri için düzenlenen ÇED raporlarına ek olarak, bu projelerin bölgedeki hayvancılığa etkilerini analiz eden özel değerlendirme raporları zorunlu hale getirilmelidir.
Hayvan otlatma alanlarında risk oluşturacak projelere izin verilmemelidir.
Meraların iklim değişikliğine adaptasyonu için hayvan sulama göletleri ve çeşmeleri yapılmalı; bu projeler için özel bütçe ayrılmalıdır.
Bitkisel üretimdeki sulama yatırımları gibi, hayvancılığa yönelik sulama ve altyapı projeleri de teşvik edilmelidir.
SONUÇ ve GENEL DEĞERLENDİRME:
Küçükbaş hayvancılık, ülkemizin hem kırmızı et ihtiyacının karşılanmasında hem de kırsal kalkınmanın desteklenmesinde stratejik bir sektördür. Ancak bu potansiyelin sürdürülebilir bir üretim modeli ile desteklenmesi gerekmektedir. Yukarıda belirtilen sorunlara yönelik çözüm önerilerinin dikkate alınması durumunda, küçükbaş hayvancılıkta üretim kapasitesi artırılabilir, kırsalda istihdam korunabilir ve gıda güvenliği güçlendirilebilir.
