Kahramanmaraş ilimizde meydana gelen ve çevre illerden de hissedilen şiddetli deprem haberini derin bir üzüntü ile öğrenmiş bulunmaktayız. Yaşamını yitiren vatandaşlarımızın ailelerine başsağlığı, yaralılara geçmiş olsun dileklerimizi iletiyor; enkaz altında bulunan kişilerden bir an önce iyi haberler almayı diliyoruz.
Ülkemiz dünyanın önemli deprem kuşaklarından biri olan Alp-Himalaya kuşağı üzerinde yer almaktadır. Bu sebeple ülkemizin gerçeği olan depremin mümkünse çocuklarımız yaşamadan uygun bir dille, en güvendiği kişiler tarafından anlatılması gerekmektedir.
Peki deprem gerçeğini çocuklarımıza nasıl anlatmalıyız?
Tüm doğal felaketlerde olduğu gibi depremle ilgili çocuğa yapılacak olan açıklamalar çocuğun yaşına ve bulunduğu gelişim dönemine uygun olmalıdır.
Çocuklarda yetişkinlerden farklı olarak soyut düşünme becerisi henüz gelişmemiştir. Bu sebeple depremi sadece anlatmak veya hiç anlatmamak çocuklarda daha fazla kafa karışıklığına neden olabileceği gibi, belirsizlik yaşamasına, depremi hissetmese bile sizin kaygınızı fark etmesine ve korkmasına sebep olabilir. Bunun yerine deprem kavramı çocuğa anlatılırken yaşına uygun, anlayabileceği bir dilde açık ve en önemlisi kendi kaygınızı gerek ses tonuyla gerek beden diliyle çocuğa yansıtmadan anlatmak ve depremi somutlaştırmak çok daha anlamlı olacaktır.
- Duygulara odaklanarak depremi anlatmak, sürecin anlaşılması açısından faydalı olabilir: “Bugün deprem oldu, biraz sallandık, korktun, endişelendin. Deprem geçti ve ben yanındayım, güvendeyiz.” gibi.
- Çocuğun, depreme dair düşünceleri ya da yaşadıkları durumu kavraması için zaman tanıyın, aceleye getirmeyin. Özellikle hissettiklerini, duygularını paylaşması için alan açın. Yardımcı olmak için kendi duygularınızdan bahsedebilirsiniz.
- Deprem ile ilgili yazılmış çocuk kitaplarından faydalanabilirsiniz.
- Çocuklar durumu anlamak için sorular sorabilir. Bu çocuğun travmatik olguyu fark ettiğini ve duygu durumunu düzenlemeye çalıştığını, kendisini sakinleştirecek bir rehbere ihtiyacı olduğu mesajını verir. Sordukları soruları geçiştirmeden net cevaplar verilmeli, onları ciddiye alarak, “Aman, bunda korkacak ne var ki” tarzı söylemlerden uzak durulmalıdır.
- Bazen çocuk aynı soruyu defalarca sorabilir, sabırla ve aynı tonda cevaplayın. Cevap vermekte zorlandığınız sorular varsa geçiştirmeden bunun üzerinde düşüneceğinizi söyleyip gerçekten araştırın ve cevaplayın.
- Olanlarla ilgili net ve doğru bilgi verin. Verdiğiniz bilgilerin tutarlı olmasına dikkat edin.
- Sosyal medya veya televizyondaki haberlerden çocuklarınızı uzak tutun. Bu görüntüler biz yetişkinler için dahi çok zorlayıcı olabiliyor. Kendinizi kötü hissettiğiniz anda siz de sosyal medya kanallarından uzak durmayı tercih edebilirsiniz.
- Her çocuk duygularını farklı yollarla gösterir. Kimi resimlerle, kimi oyunlarla, kimi rüyalarında, kimi davranışlarında. Bununla birlikte regresyon (gerileme), uyku bozuklukları, alt ıslatma, iştah kesilmesi gibi fiziksel semptomlarda yaşanabilir. Bunları fark etmek, çocuğu izlemek, dikkate almak önemlidir.
- Deprem olgusu, çocuklara en iyi oyunlar yardımıyla anlatılabilir. Örneğin, legolarla bir şehir kurup, evlerin en altına kayaları tasvir edecek nesneler koyarak sarsıntı anlatılabilir: “Toprağın altında, dışarıda gördüğün taşlardan çok daha büyük kayalar var, bu kayalar arasında bir enerji bulunuyor ve o enerji dışarı çıkmak istediğinde bazen böyle sarsıntılar oluyor.” gibi.
- Çocuğun duygusunu anlayıp, güvende olduğunu hissettirdikten sonra alınabilecek önlemler anlatılabilir. Birlikte deprem çantası hazırlayabilirsiniz. Deprem anında evde ne yapabileceğinizi, nereye saklanacağınızı anlatıp sakin bir şekilde prova yapabilirsiniz. Bu provayı 2-3 kere yapmak çocuğun somutlaştırmasını sağlayarak, korkmasını önleyecektir. Çocukta var olan belirsizlik ne kadar netleşirse çocuğun kaygısını yönetmesi de o derece artacaktır.
- Depremle ilgili konuşmalar, görseller, paylaşımlar çocukların yanında yapılmamalıdır.
- Çocuklar eğer depreme ya da depremle ilgili haber ve görüntülere maruz kalmamış ise neredeyse hiç tepki vermeyebilecek gibi böyle bir durumda daha çok anne ve babalarının tepkilerinden de etkilenebilirler. Her ne kadar duymadığını, fark etmediğini düşünseniz bile çocuklar sizi duyar ve durumu fark eder.
- Okullarda önlem amaçlı deprem tatbikatları yapılmaktadır. Bu durum da bazen çocukları korkutmaktadır. Tatbikat sonrasında da evde çocukla konuşmak iyi gelecektir.
Tatbikat, gerçek bir deprem yaşamak ya da deprem haberi gördükten sonra aradan bir ay geçmesine rağmen çocuğun korkuları devam ediyorsa bir uzman destek alabilirsiniz.